Maastricht

Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek

Portaal Nederlandse overheidswapens	Onderdeel van: Heraldry of the World
Nederlandse heraldiek: Provinciewapens Gemeentewapens Waterschapswapens Dorpswapens Heerlijkheidswapens Religieuze wapens Militaire heraldiek Overige Nederlandse wapens Familie- en persoonswapens Overzeese heraldiek: (Engelstalig) Nederlandse Antillen Aruba Curaçao Sint Maarten Indonesia (waaronder Nederlandsch Indië) Sri Lanka (waaronder Nederlands Ceylon) Nieuw Walcheren Totaal aantal pagina's: 16.504 Waarvan afbeeldingen: 13.243	Nederlandse heraldische verzamelobjecten (selectie) Heraldische postzegels Stadspost Ansichtkaarten Koffie Hag albums Turmac albums Oldenkott albums Overige zegels en kaarten Sigarenbandjes Suikerzakjes Lucifersmerken Collecties De Geldere (Gemeentewapens) Meijerink (Gemeentewapens) Collectie 1 (Diverse wapens) Houtsnijwerk (Gemeentewapens) Heraldisch Compendium Nederlandse heraldische literatuur

MAASTRICHT

Provincie : Limburg
Opheffing : -
Toevoegingen : 1920 Oud Vroenhoven, Sint Pieter, 1970 Amby, Borgharen, Heer (ged), Itteren

I : 15 september 1819
"Een rood schild, beladen met eene vijfpuntige ster van zilver; het schild van achteren vastgehouden door een engel en gedekt door eene kroon van goud."

NB : de engel is van natuurlijke kleur, gevleugeld van zilver, gekleed van azuur en dragende een gordel van goud.

Oorsprong/verklaring

Maastricht was al een belangrijke handelsplaats in de Romeinse tijd. In de Middeleeuwen werd de stad bestuurd door de Prins-bisschop van Luik en de Hertog van Brabant. Sommige burgers waren officieel onderdaan van Luik, anderen van Branbant. In 1372 werd de (al bestaande) stadsraad vastgesteld op 12 leden, 6 van iedere heer. Ook de twee burgemeesters zouden ieder één van de heren vertegenwoordigen. Later werden nog vele wijzigingen doorgevoerd, maar de stadsraad bleef officieel twee heren dienen.De stadsraad, ook de Indivise Raad genoemd, beheerde het stadszegel.

De oudste vermelding van een eigen 'teken' van de stad, dateert uit een document van 1283, dat de regelementen van de stad beschreef. Het 'teyken der stadt Triecht' moest worden aangebracht als merk op koren en andere handelswaar. Wat dat teken was, werd niet vermeld. Hoogstwaarschijnlijk gaat het hierbij al om de ster, aangezien in 1253 en 1263 twee verschillende schepenen van de stad al met een vijfpuntige ster zegelen namens de stad. De magistraat en de stad zelf gebruikten tot in ieder geval het midden van de 14e eeuw voor officiële documenten zegels met de wapens van Luik en Brabant.

In een document van 1413 wordt echter al wel melding gemaakt van een eigen zegel van de stad. In het document staat dat er voortaan gebruik gemaakt moet worden van het zegel, wat in zou kunnen houden dat het stadszegel dus iets ouder is. De oudste bewaarde afdruk dateert van 1423 en is zeer gecompliceerd. Het vertoont twee Gothische nissen, nasst elkaar geplaatst in een rand van aaneengesloten cirkels. In de rechternis staat de H. Lambertus in bisschoppelijk gewaad, met voor zich een perron, het teken der stad Luik. In de linkernis staat St. Servaas (de beschermheilige van de stad), ook in bisschoppelijk gewaad, met naast zich het gedeelde wapen Brabant-Limburg. Onderaan het schild, tussen de beide nissen, staat een klein schild met een vijfpuntige ster, het eigenlijke stadswapen. Dit zegel was minimaal tot 1555 in gebruik.

In 1535 wordt melding gemaakt van een kleinzegel van de stad. Op dist zegel staan een zittende engel, met uitgespreide vleugels, en met een schuingeplaatst schild voor zich met de ster. Eenzelfde afbeelding komt voor op een serie zegels tot het eind van de 18e eeuw. Wel is op sommige zegels de engel zittend, op andere staand, maar de voorstelling als geheel blijft hetzelfde. De voorstelling van deze zegels is, met toevoeging van de kroon, verleend in 1819. De stad voerde op de zegels nooit een kroon, de kroon werd toegevoegd omdat Maastricht de hoofdstad van de provincie was en dus tot de voornamere steden behoorde. De kroon ontbreekt op de tekening in het register van de Hoge Raad van Adel, maar staat wel op het officiele diploma.

Oud zegel van de stad (jaar onbekend)	Oud zegel van de stad (jaar onbekend)
Oud zegel van de stad (jaar onbekend)

De ster zelf is waarschijnlijk ontleend aan een oude kapel, behorend tot het Kapittel van O.L. Vrouw. De kapel bevatte een beeld van Maria, dat onder de naam Stella Maris door de rivierschippers werd vereerd. Dit is een meer gebruikte naam voor de H. Maria. Op de borst van het beeld zou de sprekende ster (Stella) aangebracht zijn geweest. In 16e eeuwse documenten wordt dit beeld ook als oorsprong vermeld. In 1520 wordt ook het wapen beschreven, zoals het voorkwam op een molen in Rothem, namelijk het schild met de ster, gehouden door een jonge maagd, het hoofd omgeven door een stralenkrans. Het gaat daarbij due niet om een engel, maar om Maria. De oudste afbeelding van het wapen met een engel dateert van een gevelsteen uit 1479. Gedurende de 16e eeuw komen als schildhouder zowel de maagd als de engel veelvuldig voor. Bij de bouw van het raadhuis werd specifiek aangegeven dat het wapen met de engel aangebracht moet worden.

Het wapendiploma van Maastricht (kleuren van het schild in de tijd verkleurd)	Het wapen op het stadhuis van Maastricht (bron)
Het wapen op glas-in-lood in het station	Het wapen op een historisch pand op het Vrijthof

Nadien is eigenlijk nog alleen de engel, in verschillende vormen, als schildhouder gebruikt. Behalve het stadsbestuur voerden ook de diverse rechtbanken van de stad zegels. Zowel de Luikse als de Brabantse rechtbanken voerde in eerste instantie zegels met resp. een heilige (de H. Lambertus) en een bisschop (St. Servaas). In de loop van de 17e eeuw gaan beide rechtbanken over tot zegels met het stadswapen.