Harderwijk

Heraldry of the World Civic heraldry of the Netherlands - Nederlandse gemeentewapens

HARDERWIJK

Provincie  : Gelderland
Opheffing  : -
Toevoegingen : -

I : 15 juli 1818
"Van blaauw bezaaid met goude blokken, waaroverheen een klimmende leeuw van hetzelfde metaal. Het schild ter wederzijde vastgehouden door een klimmende leeuw van goud en gedekt met een kroon van hetzelfde."

NB : de kroon heeft 5 bladeren; de leeuwen zijn getongd van keel en het geheel staat op een grond van sinopel.

Oorsprong/verklaring :
Harderwijk verkreeg op 11 juni 1231 stadsrechten van Otto II van Gelre. Of er direct een zegel en wapen is ontworpen is niet bekend. Het oudste zegel van de stad is bekend van een afdruk uit 1263. Dit zegel vertoont een kogge, naast de mast voorzien van een ster en een vijfbladerige Gelderse roos. Dit zegel bleef tot 1386 in gebruik.

Het oudste zegel van de stad. (Uit : Ewe, 1972)

Als tegenzegel verschijnt reeds in 1272 een leeuw op een schild met blokken. Het rondschrift vermelt dat het hierbij gaat om het schild van de graven van Gelre. Eenzelfde afbeelding verschijnt in 1410 op het kleinzegel van de stad. Het gaat hierbij nu dus duidelijk om het stadswapen, niet meer het (inmiddels) hertogelijke wapen. Ook de latere stadszegels vertonen het wapen.

Een vermelding van het bestaan van een stadswapen dateerrt echter pas vanuit 1566. De kleuren zijn bekend uit de Steden atlas van Blaeu uit 1648, die het wapen afbeeld van azuur met een leeuw van goud en 14 turven.

Of de leeuw overgenomen is van het wapen van Otto II van Gelre is niet duidelijk. Ook bestaat er veel onenigheid of het hier de leeuw van Nassau betreft. Een aantal schrijvers geeft aan dat het de Nassause leeuw is, anderen weerspreken dat echter. In de loop der tijden is het wapen op diverse manieren afgebeeld, regelmatig staat de leeuw gespiegeld (zoals op een kaart van Blaeu uit 1662), het aantal blokjes varieert sterk, evenals de positie (horizontaal of verticaal). De schildhouders verschijnen in de 17e eeuw op een stadszegel. De leeuwen worden zowel klimmend als aanziend afgebeeld. Ook de kroon varieert, maar meestal wordt wel een vijfbladerige kroon gebruikt.

De gemeente vroeg in 1815 en in 1818 (er was geen bericht gekomen op de eerste aanvraag) het wapen aan, als zijnde de Nassause leeuw. Het lint met de tekst Civitatis Hardervicenae Insigne werd wel aangevraagd, doch niet toegekend. Ook had de gemeente 14 blokken aangevraagd, de Hoge Raad van Adel beschreef het wapen echter als bezaaid met blokken, waarbij het aantal en plaats er niet toe doen. Ook werden de drie leeuwn volledig van goud uitgevoerd, in plaats van getongd en genageld van keel, zoals de gemeente wilde.

Opvallend is hierbij het gebruik van de spreuk, die niet officieel is bevestigd. Tussen 1920 en 1979 voerde de gemeente de leeuwen ook getongd en genageld van keel. Aan deze praktijk is tegenwoordig een einde gemaakt

Het wapen in de Oldenkott albums +/- 1910

Het wapen in de Koffie Hag albums +/- 1930

Literatuur : vdBergh, 1878; Mars, 1980; Blaeu, J.: Tetrarchis Ducatus Gelriae Arnhemensis five Veluvia, 1662 (kaart)