Compendium T

HERALDISCH COMPENDIUM

Een systematisch overzicht van heraldische termen met sprekende voorbeelden bewerkt en samengesteld door H.K. Nagtegaal (2010).

Dit overzicht bevat ongeveer 1500 afbeeldingen en is daarom ingedeeld in verschillende files.

A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - R - S - T - U - V - W - IJ - Z

Letter T

• 

  Taart: Veelal rond gebak, gewoonlijk van cakedeeg met slagroom. Komt sporadisch voor in wapens.

• 

  Tak: De tak staat rechtop, alle andere plaatsingen dienen vermeld te worden. Indien de boomsoort van de tak bekend is dan deze ook vermelden. Zij kunnen al dan niet gebladerd, van twijgen ontdaan of gevrucht zijn, en soms zitten er zelfs vogels op. Vooral de palmtak en eikentak worden regelmatig aangetroffen.

• 

  Takkenbos: Een bundel hout, meestal met een koord samengebonden.

• 

  Tandrad: Een rad met meestal vierkante tanden. Een tandrad heeft zes spaken, bij meer of minder het aantal vermelden. Het tandrad komt wel eens voor in wapens van technische scholen. Zie ook rad.

• 

  Tegengeblokt: Zie: Geschaakt.

• 

  Tegengedwarsbalkt: Gedeelde dwarsbalken waarvan de ene helft van metaal, de andere helft van kleur en dit weer per balk wisselend.

• 

  Tegengekanteeld: Ook aan beide zijden gekanteeld genoemd. Een herautstuk met kantelen aan beide zijden. De kantelen staan recht tegenover elkaar. Zijn de kantelen ten opzichte van elkaar verschoven dan spreekt men van beurtelings gekanteeld.

• 

  Tegengekanteeld kruis: Een kruis waarvan de kantelen aan beide zijden van de armen recht tegenover elkaar staan.

• 

  Tegengekanteelde dwarsbalk: Een dwarsbalk waarvan de kantelen aan beide zijden recht tegenover elkaar staan.

• 

  Tegengekeperd: In de breedte gedeeld waardoor de keper steeds een helft van metaal en een helft van kleur heeft.

• 

  Tegengekrukt: De bovenzijde van een gewone kruk, aangesloten tegen de bovenzijde van een omgekeerde kruk.

• 

  Tegengepaald: Doorsneden gepaald waarbij over en weer wisselend van kleur en metaal.

• 

  Tegengeschuinbalkt: Gedeeld geschuinbalkt, waarbij over en weer steeds wisselend van kleur en metaal.

• 

  Tegengesteld: Twee aanstotende wassenaars waarvan de bovenste omgekeerd is. Dit begrip komt alleen bij wassenaars voor.

• 

  Tegengoudhermelijn: In zwart een veld bezaaid met gouden hermelijnstaartjes.

• 

  Tegenhermelijn: In zwart een veld bezaaid met zilveren hermelijnstaartjes.

• 

  Tegenvair: Gewoon vair, doch de klokjes van gelijke kleur staan paalsgewijs en raken elkaar aan de voet.

• 

  Tent: Linnen afdak met palen, haringen en touwen, tot verblijfplaats dienend. Meestal wordt een ouderwetse legertent afgebeeld.

• Na-.jpg

  Terugslaand: Een achteruit trappend paard.

• 

  Testikels: Zaadballen. Komen sporadisch in wapens voor. De zes afgebeelde testikels zijn van het Italiaanse geslacht De Coleone. Het wapen staat o.a. afgebeeld op het slot Malpaga bij Bergamo. [De Coleone]

• 

  Tiara: Pauselijke kroon bestaande uit een hoed, al dan niet getopt met een kruisje en omgeven door drie boven elkaar geplaatste kronen.

• 

  Tijger: Zie: Heraldische tijger.

• 

  Tinnen: Zie: Kantelen.

• 

  Tjalk: Zeilvaartuig voor de zee- en binnenvaart met ronde boeg, platte bodem en zijzwaarden.

• 

  Tobbe: Aan de bovenzijde geopende vaak lege ton.

• 

  Toegedichte wapens: Wapens die worden toegedicht aan al dan niet historische personen en groepen die in de tijd gesitueerd moeten worden vóór het ontstaan van de heraldiek. Zij kunnen deze daarom niet gevoerd hebben. Voorbeeld hiervan zijn de wapens van de Drie wijzen uit het oosten en Alexander de Grote.

• 

  Toegewend: Dieren, mensen en alle andere mogelijke voorwerpen die een herkenbare voor- en achterkant hebben, zijn toegewend, wanneer zij met de voorzijde naar elkaar gericht zijn.

• 

  Toernooihelm: Zie Helmvormen.

• 

  Toernooihoed: Hoed met vrij lage ronde bol en brede randen, die dikwijls opzij in een punt uitlopen. Meestal purper met hermelijnen opslag. Komt vooral in Schotse wapens voor.

• 

  Toernooilans: Stootwapen waarvan de lanspunt aan een stok is bevestigd. Lansen zijn naar het gebruik waarvoor zij bestemd zijn verschillend van lengte en vorm. De lans uit het steekspel van ridders wordt ook wel toernooilans genoemd. De totale lengte hiervan bedraagt 3½ à 4½ meter. De stok was dan aan het greepeinde voorzien van een of meer kegelvormige verdikkingen, waardoor het zwaartepunt dicht bij de hand kwam te liggen, of ook wel van een lansplaat, een cirkelvormige handbeschermer. De lans is altijd rechtop geplaatst en heeft van boven een piekijzer. Soms is hij afgebroken. Dan ziet men de splinters van het hout.

• 

  Tol: Ook prik- of drijftol genoemd. Kinderspeeltuig, gewoonlijk kegel- of paddestoelvormig, dat meestal met een zweep of koord in beweging gehouden wordt.

• 

  Ton: Zie: Vat.

• 

  Tong: Platvis, wordt op de rug gezien.

• 

  Toorts: Zie: Fakkel.

• 

  Topografie van het schild: De verschillende plaatsen in het veld hebben bijzondere namen gekregen, om vast te kunnen stellen waar een stuk zich in een schild bevindt:
  1. hart of middelpunt
  2. hoofdpunt
  3. schildpunt
  4. rechterbovenhoek
  5. linkerbovenhoek
  6. ereplaats
  7. schildnavel
  8. rechterbenedenhoek
  9. linkerbenedenhoek
  10. rechterzijde
  11. linkerzijde.

• 

  Toren: 1. Stuk van het schaakspel met eigen heraldische vorm, wordt meestal bemmel genoemd.
  2. Een toren van een burcht, kerk of vesting, soms gedekt van een andere kleur. Zie ook getorend.

• 

  Toulouzerkruis: Loopt in het begin uit zoals een breedarmig kruis; de einden hebben ongeveer de vorm van een geknopt ruitarmig kruis en het is geledigd.

• 

  Touw: Een vlechtsel van lange strengen in elkaar gedraaid hennep-, vlas-, jute- of ander garen. Komt zelfstandig sporadisch in wapens voor maar wel geknoopt (knoop). Ook het kabelkruis bestaat uit touw.

• 

  Traliehelm: De traliehelm komt behalve boven het schild een enkele keer ook in het schild zelf voor. De helm is vaak gehalsband met een medaillon en soms omboord van goud, en rood gevoerd. De hierboven afgebeelde traliehelm is halfaanziend. Het helmteken daarop is altijd gewend. Bij de aanziende (tralie)helm is het helmteken altijd aanziend. Zie ook helmvormen.

• 

  Traliekruis: In de vorm van twee horizontale en twee verticale doorgevlochten staken.

• 

  Tralieschuinkruis: Al dan niet verkort in de vorm van twee gevlochten schuine en twee schuinlinkse staken.

• 

  Traliewerk: Zie: Latwerk

• 

  Tranen: Worden in wapens afgebeeld als langwerpige druppels, die bovenaan een iets golvende spitse punt hebben. Behalve door de kleur zijn ze niet van bloeddruppels te onderscheiden. In de Engelse heraldiek hebben de verschillende gekleurde druppels elk hun eigen naam: bloeddruppels - rood; tranen - blauw. In Nederland meestal zilver op zwart.

• 

  Trapezium: Afgeschuinde dwarsbalk. Soms plaatst men twee trapeziums met de korte evenwijdige zijden tegen elkaar; dit laatste wordt dan ook wel ingekerfde dwarsbalk genoemd.

• 

  Trapvormig: Verdelingslijnen die afwisselend horizontaal en verticaal omhoog of omlaag lopen, zoals bij een trap.

• 

  Trapvormig doorsneden: Het schild door een de richting van een keper volgende trapvorm in twee velden gedeeld.

• 

  Trapvormig geschuind: Geschuind door een trapvormige lijn.

• 

  Trapvormige keper: Een keper waarvan alleen de bovenlijnen trapvormig zijn.

• 

  Trekknuppel: Hulpmiddel bij gecompliceerde bevallingen van koeien, waarbij een touw aan de poten van het kalf en de voorzwengel wordt vastgemaakt. De voorzwengel heeft weer twee trekknuppels. Deze komen ook wel afzonderlijk voor.

• 

  Trekmes: Zie: Haalmes.

• 

  Treurwilg: Een wilgenboom met neerhangende takken.

• 

  Triangel: Muziekinstrument in de vorm van een gelijkzijdige driehoek.

• 

  Trifos: Zie: Driebeen.

• 

  Trip: Schoeisel. Een soort slipper in de vorm van een houten zool met een leren band erboven.

• 

  Troffel: Metselaarsgereedschap. Komt ook een enkele maal voor in vrijmetselaarswapens.

• 

  Trommel: Slaginstrument, bestaande uit een cilindervormig lichaam, dat aan weerszijden bespannen is met een vel.

• 

  Trompen: Zie: Olifantstrompen.

• 

  Trompet: Blaas instrument. Soms in antieke vorm afgebeeld.

• 

  Tulp: Plantengeslacht van de leliefamilie. De geopende tulp dankt zijn naam aan de enigszins er op lijkende tulband. De Turken noemen hem “tulipan”. In de heraldiek meestal gestengeld met twee bladeren. Bloemen.

• 

  Tunica: Wollen kleed dat in de Romeinse tijd door mannen en vrouwen gedragen werd. Het had openingen voor hoofd en armen, was in de taille gegord en viel voor mannen tot op de knieën en voor vrouwen tot op de enkels. Later kwam hier nog een tunica overheen die dan dikwijls mouwen had. In de heraldiek wordt dit gewaad, bijvoorbeeld gedragen door een engel (al dan niet gegord).

• 

  Turf: Liggend blokje.

• 

  Turfschip: Schip dat turf vervoert.

• 

  Turk: Een Ottomaans geklede man meestal met tulban en kromzwaard. In de 17de en 18de eeuw werd iedereen vanaf Marokko t/m Turkije Turk genoemd.

• 

  Turkenkop: Mensenhoofd met lange snor en tulband.

• 

  Turkse sabel: Zie: Kromzwaard.

• 

  Twaalfpuntig kruis: Verkort kruis waarvan elk eind drie ingekerfde punten heeft.

• 

  Twee elkaar rakende kepers: Een hoekige dwarsbalk bestaande uit twee tegen elkaar geplaatste kepers.

• 

  Tweekoppige adelaar: Aanziende adelaar met twee afgewende koppen. Meestal dubbelkoppige adelaar genoemd.

• 

  Tweekoppige leeuw: Leeuw met twee koppen. Bij voorkeur dubbelkoppige leeuw genoemd.

• 

  Tweeling schuinbalk: Smalle balkjes in de vorm van een schuinbalk. De tussenruimte blijft leeg en de kleur van het veld ziet men erdoorheen.

• 

  Tweelingbalk: Smalle balkjes die altijd twee aan twee voorkomen en samen niet meer ruimte beslaan dan één gewone dwarsbalk, over zijn lengte in drie gelijke delen. De tussenruimte blijft leeg en de kleur van het veld ziet men erdoorheen. Een enkele keer is hij golvend, wat aangegeven moet worden. De tweelingbalk komt zelden enkelvoudig voor. Meestal gaat het om twee of meer tweelingbalken.

• 

  Tweelingkeper: Smalle balkjes in de vorm van een keper die altijd twee aan twee voorkomen en samen niet meer ruimte beslaan dan één gewone keper. De tussenruimte blijft leeg en de kleur van het veld ziet men erdoorheen.

• 

  Tweemaster: Schip met twee masten.